Top 10 Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Hiệu Quả

Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp người học phát huy tối đa tiềm năng, giúp kích thích sự sáng tạo và tính chủ động. Đồng thời, các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực còn hỗ trợ người học dễ dàng nắm bắt kiến thức và hiểu sâu hơn. Vậy dạy học tích cực là gì? Hãy cùng MONA Software tìm hiểu chi tiết trong nội dung bài viết dưới đây.

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Phương pháp học tập tích cực là kỹ thuật dạy học mà giáo viên đưa ra những gợi ý mang tính gợi mở, để người học cùng thảo luận và đưa ra quan điểm của bản thân, từ đó đưa ra kết luận cuối cùng.

Chính vì thế, các phương pháp dạy học tích cực sẽ phát huy tư duy sáng tạo, tính chủ động và khơi gợi sự tích cực của người học. Tuy nhiên, kỹ thuật dạy học này đòi hỏi giáo viên phải là người giỏi chuyên môn, bản lĩnh và thật sự tận tâm trong công việc giảng dạy.

Ý nghĩa của phương pháp dạy học tích cực

Khi nhắc đến các hình thức tổ chức dạy học tích cực, nghĩa là đang đề cập đến việc đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực. Theo đó, trái ngược hoàn toàn với các phương pháp giảng dạy truyền thống, các hình thức tổ chức dạy học tích cực sẽ lấy người học làm trung tâm và giáo viên sẽ đóng vai trò là người gợi mở vấn đề, hỗ trợ các em tư duy và nêu lên luận điểm của riêng mình.

Việc lấy tính chủ động, khả năng sáng tạo của người học làm nền tảng trong khi giáo viên chỉ đóng vai trò gợi mở chính là điểm khác biệt lớn nhất của việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực so với các kỹ thuật giảng dạy khác.

-> Xem thêm ngay:

• Tổng hợp các phương pháp dạy học hiện đại mà giáo viên nên biết
• Các cách quản lý lớp học hiệu quả cho giáo viên

Top 10 phương pháp dạy học tích cực hiệu quả hiện nay

Hiện nay, để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập thì việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực dần trở thành một xu hướng tất yếu. Dưới đây là một số phương pháp dạy học tích cực được đánh giá hiệu quả nhất hiện nay mà MONA muốn giới thiệu đến bạn.

Phương pháp vấn đáp

Đây là kĩ thuật dạy học tích cực được áp dụng nhiều trong công tác giảng dạy hiện nay. Cụ thể, học sinh sau khi tiếp thu kiến thức sẽ được giáo viên kiểm tra hỏi đáp thay vì thực hiện kiểm tra trên giấy.

Các bước tiến hành phương pháp vấn đáp sẽ như sau:

• Chuẩn bị câu hỏi cho học sinh bằng cách xây dựng hệ thống câu hỏi theo 2 nhóm là câu hỏi mở rộng và câu hỏi bổ sung hay câu hỏi chốt và câu hỏi khái quát.
• Xem xét độ phù hợp của câu hỏi nhằm đảm bảo tính rõ ràng và có độ chính xác tương ứng với câu trả lời đúng.

Phương pháp dạy học tích cực hoạt động theo nhóm

Kỹ thuật dạy học tích cực theo nhóm là phương pháp được nhiều chuyên gia giáo dục đánh giá cao. Bởi vì học sinh có thể phát huy được tính chủ động và kỹ năng làm việc nhóm khi học tập.

Cách thực hiện phương pháp giảng dạy tích cực theo nhóm là:

• Giáo viên giới thiệu về chủ đề mà học sinh cần thảo luận.
• Xác định nhiệm vụ chung và tiến hành chia học sinh thành nhóm nhỏ theo số thứ tự, sở thích, chữ cái đầu trong tên học sinh,…
• Để các em học sinh cùng thảo luận với nhau.
• Học sinh sẽ báo cáo cho giáo viên kết quả thảo luận cuối cùng.
• Giáo viên sẽ đánh giá, nhận xét về kết quả.

Phương pháp dạy học theo dự án

Dạy học tích cực theo dự án là phương pháp yêu cầu học sinh phải thực hiện nhiệm vụ được giáo viên đưa ra gắn liền với cuộc sống thực tế. Thông thường, nhiệm vụ này sẽ được thực hiện theo nhóm nhỏ và có thể tạo ra sản phẩm ngay trong giờ học.

Để thực hiện phương pháp này, giáo viên cần tiến hành thực hiện các bước sau:

Bước 1 – Lên kế hoạch cụ thể cho dự án

• Xác định và xây dựng nội dung theo đúng chủ đề.
• Lên kế hoạch để thực hiện từng giai đoạn đã đề ra.

Bước 2 – Tiến hành phân tích dự án

• Tiến hành thu thập dữ liệu và thông tin liên quan đến bài học.
• Thực hiện nghiên cứu và thảo luận cùng thành viên trong nhóm.

Bước 3 – Kết luận

• Tổng hợp các kết quả đã thực hiện từ dự án.
• Học sinh rình bày kết quả dự án cho giáo viên và các học sinh khác.
• Phản ánh kết quả của dự án.

Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề

Khi nhắc đến các kỹ thuật dạy học tích cực, đặt và giải quyết vấn đề là phương pháp kích thích tính chủ động của học sinh vô cùng hiệu quả. Theo đó, giáo viên sẽ đưa ra các vấn đề có sự mâu thuẫn với nhau, để học sinh tự tìm ra phương án giải quyết.

Cách thức tiến hành kĩ thuật dạy học tích cực này như sau:

• Phải xác định đúng vấn đề đang cần phải giải quyết.
• Thu thập các thông tin có liên quan đến vấn đề đó.
• Liệt kê các phương án có thể giải quyết được vấn đề đã đưa ra.
• Phân tích, đánh giá mức độ khả quan của mỗi giải pháp đã nêu ra.

Phương pháp đóng vai

Phương pháp dạy học tích cực theo hình thức đóng vai có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Đây là kỹ thuật dạy học giúp học sinh phải vận dụng kiến thức đã được học để giải quyết vấn đề.

Cụ thể, kĩ thuật dạy học tích cực này được tiến hành qua các bước như:

• Giáo viên đưa ra chủ đề/tình huống, tiến hành chia nhóm và yêu cầu học sinh thực hiện một số nội dung phân vai, thời gian,…
• Học sinh sẽ thảo luận về nhiệm vụ được giáo viên giao.
• Các nhóm lần lượt diễn phân vai theo đúng thứ tự.
• Giáo viên đưa ra đánh giá cuối cùng để học sinh nắm được cách ứng xử phù hợp với tình huống đã đưa ra.

Phương pháp dạy học tích cực kết hợp trò chơi

Đây là phương pháp dạy học mà giáo viên sẽ cho học sinh tìm hiểu một vấn đề thông qua những trò chơi với nội dung liên quan. Kỹ thuật dạy học tích cực này góp phần làm tăng sự kích thích, hứng thú của người học, qua đó giúp các em nắm vững kiến thức hơn.

Cách thức tiến hành kỹ thuật dạy học này như sau:

• Giáo viên giới thiệu nội dung và quy tắc trò chơi cho học sinh.
• Học sinh được chơi thử để hiểu hơn về luật chơi.
• Học sinh thảo luận và rút ra bài học, ý nghĩa sau khi trò chơi kết thúc.

Phương pháp dạy học theo góc

Cụ thể, học sinh sẽ thực hiện các nhiệm vụ khác nhau tại vị trí cụ trong phạm vi lớp học. Theo đó, học sinh sẽ được lựa chọn các hoạt động như thực hành, khám phá theo ý muốn. Chính vì vậy, phương pháp dạy học tích cực theo góc có thể tăng cường khả năng sáng tạo của người học.

Để dễ hiểu hơn, bạn có thể tham khảo ví dụ về phương pháp học theo góc như sau: Giáo viên giao chủ đề về an toàn giao thông để học sinh thảo luận về đưa ra các góc của vấn đề như tranh luận, vẽ, xem video, viết, đọc,… để học sinh thực hiện.

Phương pháp khám phá – WEBQUEST

Phương pháp dạy học tích cực khám phá – WEBQUEST là kỹ thuật hết sức quan trọng việc phát triển tư duy của con người. Theo đó, mục đích chung của phương pháp này là rèn luyện khả năng giải quyết nhanh chóng các vấn đề.

Phương pháp dạy học tích cực này sẽ có các bước tiến hành sau:

• Học sinh phân tích tình huống để trình bày vấn đề.
• Đưa ra phương án giải quyết theo hướng tốt và đạt hiệu quả cao nhất.
• Học sinh lựa chọn giải pháp tốt nhất trong những phương án, rồi so sánh , phân tích và đánh giá kết quả.

Phương pháp giảng dạy nghiên cứu trường hợp điển hình

Ở thời điểm hiện tại, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình là phương pháp học tập tích cực vô cùng phổ biến. Cụ thể, giáo viên sẽ kể chuyện dựa trên các tình huống xảy ra trong cuộc sống, nhằm minh chứng cho vấn đề có trong bài học.

Cách thực hiện phương pháp dạy học tích cực nghiên cứu trường hợp điển hình là:

• Giáo viên kể học sinh về các trường hợp cụ thể và có liên quan đến bài học.
• Học sinh cần suy nghĩ thật kỹ về tình huống đó.
• Giáo viên hướng dẫn để học sinh tiến hành thảo luận.
• Học sinh rút ra bài học, ý nghĩa của câu chuyện được kể.

Phương pháp thuyết trình

Áp dụng phương pháp thuyết trình là một cách vận dụng hiệu quả để nâng cao kỹ năng thuyết trình của học sinh. Phương pháp dạy học tích cực này sẽ gồm 3 bước chính là chuẩn bị, thực hiện và đánh giá, nhằm đem đến quá trình thảo luận, truyền đạt và ghi nhận kiến thức hiệu quả nhất.

Về chi tiết, các bước tiến hành sẽ được như sau:

• Giáo viên cung cấp tài liệu và hướng dẫn cho học sinh mục tiêu của bài thuyết trình.
• Học sinh tự tìm hiểu và trình bày thông tin một cách sáng tạo để thuyết trình trước lớp
• Giáo viên và các bạn học sinh khác theo dõi và đánh giá những điểm mạnh và yếu.
• Giáo viên và các bạn học sinh cùng nhau đưa ra phản hồi, nhận xét cùng các gợi ý cải thiện cho bài thuyết trình.

Tổng hợp 4 kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả nhất

Khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, bạn cần tham khảo thêm các kỹ thuật giảng dạy hiệu quả, nhằm phát huy tính tích cực, tư duy sáng tạo của học sinh. Sau đây là các kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả nhất hiện nay:

Kỹ thuật Think, Pair, Share

Kỹ thuật “Chia sẻ nhóm đôi” (Think, Pair, Share) là phương pháp dạy học tích cực được giáo sư Frank Lyman của Đại học Maryland giới thiệu vào năm 1981. Thay vì sử dụng các dụng cụ hỗ trợ, học sinh sẽ phát triển khả năng nghe nói của mình.

• Ưu điểm: Học sinh sẽ học được cách lắng nghe và tóm tắt ý của bạn để từ đó phát triển ra những câu trả lời tốt nhất.
• Hạn chế: Học sinh có thể nói chuyện, thảo luận với nhau về những nội dung không liên quan đến bài học.

Kỹ thuật Kipling (5W1H)

Phương pháp dạy học tích cực Kipling là kỹ thuật đặt câu hỏi dựa trên quy tắc 5W1H (What- Who – Where – When – Why – How). Bằng cách này, học sinh sẽ có thêm ý tưởng, nhìn ra được thêm nhiều khía cạnh mới của vấn đề trong quá trình học tập.

Ưu điểm: 

• Kỹ thuật Kipling mang tính logic cao, không mất nhiều thời gian thực hiện.
• Học sinh có thể vận dụng cho nhiều tình huống khác nhau
• Có thể áp dụng phương pháp này cho nhiều đối tượng học sinh khác nhau.

Hạn chế: Đôi khi sẽ tạo cho học sinh cảm giác bị điều tra, khiến sự phối hợp giữa các thành viên trong nhóm trở nên hạn chế.

Kỹ thuật Mindmap

Kỹ thuật Mindmap là một trong số các phương pháp dạy học tích cực được nhiều chuyên gia đánh giá cao. Khi học với sơ đồ tư duy, học sinh sẽ dùng đến màu sắc và hình ảnh để đào sâu các kiến thức. Cách này sẽ giúp người học tổ chức và liên kết các kiến thức một cách trực quan và logic hơn rất nhiều.

• Ưu điểm: Dễ hiểu, phù hợp với nhiều đối tượng học sinh khác nhau, giúp người học nắm kiến thức nhanh và sâu hơn.
• Hạn chế: Để vẽ sơ đồ tư duy thì cần sử dụng giấy, nên sẽ tốn kém chi phí, khó lưu trữ hay chỉnh sửa.

Kỹ thuật KWL (KWLH)

Kỹ thuật KWL (KWLH) vốn là một hình thức tổ chức dạy học hoạt động đọc hiểu được Donna Ogle giới thiệu và phát triển rộng rãi vào năm 1986. Cụ thể, người học bắt đầu bằng việc suy nghĩ, thể hiện những gì đã biết về bài học bằng việc ghi thông tin vào cột K (What we Know) của biểu đồ.

Tiếp đến, học sinh sẽ ghi nhận lại các câu hỏi, thắc mắc về những thông tin cần tìm hiểu thêm tại cột W (What we Want to learn). Sau đó, người học sẽ từ trả lời tất cả câu hỏi ở cột W và viết vào cột L (What we Learn). Còn cột H (How can we learn more) sẽ mang mục đích định hướng nghiên cứu cho học sinh.

• Ưu điểm: Kích thích sự hứng thú của học sinh, làm tăng khả năng chủ động và tự đánh giá cho mỗi cá nhân.
• Hạn chế: Thời gian hoàn tất bước K và W thường khá lâu, không chỉ vậy học sinh cũng mất thêm một khoảng thời gian nhất định mới thực hiện được bước L.

Điều kiện để tiến hành phương pháp giảng dạy tích cực

Để triển khai phương pháp dạy học tích cực, bạn cần quan tâm đến các yếu tố về nhà trường, học sinh, giáo viên, và chương trình sách giáo khoa. Theo đó, điều kiện để tiến hành vận dụng các phương pháp giảng dạy này sẽ như dưới đây.

Đối với giáo viên

Giáo viên luôn là người hướng dẫn và đồng hành với người học trong quá trình học tập. Chính vì vậy, để tiến hành phương pháp dạy tích cực, giáo viên cần phải:

• Cần có kiến thức chuyên môn về cả lý thuyết và thực tiễn.
• Có đầy đủ các kỹ năng giao tiếp, tương tác và xử lý tình huống.
• Linh hoạt, sáng tạo và chủ động trong việc điều chỉnh bài học theo từng đối tượng học sinh.
• Cần khắc phục những khó khăn trong quá trình dạy học.

Đối với học sinh

Trong phương thức dạy học tích cực, đối tượng người học sẽ đóng vai trò chủ chốt. Bởi vì các em sẽ học được cách tự giác và tự xây dựng phẩm chất cá nhân. Do đó, khi hợp tác cùng thầy cô, các em học sinh có thể:

• Thích nghi tốt hơn với sự đổi mới trong tương lai.
• Cải thiện và tăng cường ý thức tự học.
• Làm rõ mục tiêu học tập của học sinh.
• Học sinh sẽ có trách nhiệm hơn khi tham gia các hoạt động nhóm trong lớp học.

Về phía nhà trường

Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực sẽ đem lại môi trường giáo dục tiên tiến cho các thế hệ sau và cũng như là đóng góp vào nền tảng dạy học của nhà trường. Chính vì vậy, các đơn vị nhà trường cần tích cực thực hiện các yêu cầu dưới đây để tạo điều kiện thuận lợi cho các kỹ thuật dạy học tích cực phát huy được khả năng tối đa:

• Tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện cho các em học sinh.
• Đào tạo và nâng cao năng lực giảng dạy cho các giáo viên.
• Thiết kế, vận dụng và thực hiện các hoạt động dạy học tích cực phù hợp.
• Đánh giá về quá trình và kết quả học tập của học sinh.
• Nhà trường tham gia vào mạng lưới học tập chuyên môn.

Vai trò của sách giáo khoa

Có thể thấy, một trong những khó khăn của giáo dục hiện nay là các kiến thức trong sách giáo khoa bị quá tải. Điều này khiến cho học sinh phải học nhiều nhưng lại không hiểu rõ bản chất vấn đề. Vì vậy, việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp khắc phục những điều trên và khuyến khích học sinh chủ động hơn trong học tập.

Trên đây là top 10 phương pháp dạy học tích cực đã và đang được áp dụng rộng rãi, vì mang lại hiệu quả tích cực và phát huy tối đa tiềm năng của học sinh. Trong bối cảnh nước ta đang nỗ lực đổi phương pháp học tập như hiện nay, dạy học tích cực giúp những giờ học trở nên thú vị, bổ ích và ý nghĩa hơn. Hy vọng rằng, những thông tin trong bài viết mà MONA Software chia sẻ sẽ là nguồn tham khảo hữu ích giúp bạn xây dựng một môi trường học tập năng động, sáng tạo.