
05 Tháng Một, 2025
Phát triển phần mềm là gì? Các mô hình phát triển phần mềm được sử dụng phổ biến
Phát triển phần mềm đóng vai trò then chốt trong kỷ nguyên công nghệ số, khi các giải pháp thông minh từ phần mềm đang định hình hiệu suất và thành công của doanh nghiệp. Vậy bạn đã hiểu rõ về lĩnh vực này chưa? Hãy cùng MONA Software khám phá những mô hình phát triển phần mềm phổ biến hiện nay và cách chúng tạo nên sự khác biệt ở ngay bài viết dưới đây nhé!
Phát triển phần mềm là gì?

Phát triển phần mềm được xem là một lĩnh vực cốt lõi trong thời đại công nghệ số, giúp chuyển đổi nhu cầu của khách hàng hoặc mục tiêu kinh doanh thành các giải pháp công nghệ hiệu quả. Đây là quá trình bao gồm nhiều giai đoạn từ phân tích, thiết kế, lập trình, kiểm thử, triển khai, đến bảo trì. Mỗi bước trong quy trình này đều đòi hỏi sự phối hợp giữa kỹ thuật, kinh nghiệm thực tế, và sự hiểu biết sâu sắc về thị trường.
Các dự án phát triển phần mềm thường bắt đầu bằng việc nghiên cứu nhu cầu người dùng. Từ đó, nhóm phát triển sẽ thiết kế và xây dựng sản phẩm phù hợp, đảm bảo đáp ứng được các mục tiêu cụ thể.
Ví dụ: Một phần mềm quản lý bán hàng không chỉ cần hoạt động ổn định mà còn phải giúp tối ưu hóa quy trình kinh doanh, tăng năng suất, và giảm chi phí.
Phát triển phần mềm mang lại lợi ích gì?

Dưới tác động to lớn của thời đại công nghệ số và khoa học kỹ thuật ngày nay. Việc phát triển phần mềm là hoạt động rất cần thiết. Mang đến nhiều lợi ích to lớn cho các doanh nghiệp điển hình như:
Giúp kinh doanh hiệu quả hơn
Thực tế cho thấy rằng, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và môi trường trực tuyến đã thay đổi cách các doanh nghiệp vận hành. Việc phát triển phần mềm cung cấp các công cụ quản lý và vận hành thông minh, giúp doanh nghiệp hoạt động trơn tru hơn. Các hệ thống phần mềm hỗ trợ quản lý hiệu quả, cải thiện năng suất và tối ưu hóa nguồn lực, từ đó tăng khả năng cạnh tranh.
Giúp tiết kiệm thời gian lẫn chi phí
Các giải pháp phần mềm hiện nay tích hợp nhiều tính năng hiện đại, phù hợp với nhu cầu quản lý của doanh nghiệp. Cụ thể, việc sử dụng phần mềm quản lý sản xuất hoặc các công cụ quản lý kinh doanh không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn tiết kiệm thời gian nhờ vào quy trình tự động hóa, giúp doanh nghiệp tập trung vào các hoạt động chiến lược thay vì xử lý thủ công các tác vụ lặp lại.
Giúp xử lý dữ liệu nhanh và chính xác nhất
Phần mềm được phát triển với tính năng tự động hóa, hỗ trợ xử lý dữ liệu nhanh chóng và chính xác. Điều này loại bỏ rủi ro sai sót do con người gây ra. Ngoài ra, các phần mềm hiện đại có khả năng tương tác với nhau, cung cấp dữ liệu tổng hợp đáng tin cậy. Doanh nghiệp có thể sử dụng thông tin này để đưa ra các quyết định chiến lược kịp thời và hiệu quả.
Có mấy loại phần mềm chính để phát triển?

Hiện nay, thị trường phát triển phần mềm được chia thành nhiều loại hình khác nhau, nhưng nổi bật nhất là ba loại chính:
- Phần mềm hệ thống: Phần mềm hệ thống đóng vai trò nền tảng, giúp máy tính vận hành trơn tru. Đây là loại phần mềm thực hiện các chức năng quan trọng như điều hành, quản lý phần cứng và cung cấp môi trường cho các phần mềm khác hoạt động. Ví dụ: hệ điều hành Windows, Linux, macOS.
- Phần mềm ứng dụng: Phần mềm ứng dụng thường được gọi là ứng dụng hoặc app, phục vụ các nhu cầu cụ thể của người dùng. Các sản phẩm thuộc loại này bao gồm: phần mềm quản lý nhân sự, hệ thống ERP, ứng dụng quản lý khách sạn, hay phần mềm quản lý nhà hàng, quán ăn,…
- Phần mềm độc hại: Đây là loại phần mềm được thiết kế để gây hại. Mục đích chính của nó là đánh cắp thông tin, phá hoại dữ liệu hoặc thực hiện các hành vi lừa đảo. Ví dụ: ransomware, trojan, và các loại virus máy tính.
Các loại phần mềm phát triển trên là nền tảng quan trọng để thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực công nghệ, đồng thời đòi hỏi sự chú trọng trong việc bảo mật và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng.
Các mô hình phát triển phần mềm phổ biến nhất hiện nay
Phát triển phần mềm được tạo ra với đa dạng các mô hình, mỗi mô hình có những đặc trưng riêng. Dưới đây là các mô hình phát triển phần mềm được ứng dụng rộng rãi nhất:
Mô hình thác nước (Waterfall)

Mô hình Waterfall hay còn gọi là mô hình thác nước. Mô hình này được thiết kế theo tầng với quá trình phát triển giống như dòng chảy thác nước. Áp dụng quy trình tuần tự từ phân tích, dự báo đến hiện thực, thử nghiệm, thực hiện, hỗ trợ. Cả quá trình được thiết lập, theo dõi nghiêm ngặt. Được xác định trước với những tính năng được mong đợi.
Ưu điểm của mô hình phát triển phần mềm Waterfall là dễ dàng phát triển, quản lý. Thích hợp cho các dự án có thời gian ngắn. Đây là mô hình phần mềm đầu tiên được ứng dụng. Tuy nhiên nhược điểm là ít linh hoạt, khó để đo lường phát triển qua từng giai đoạn.
Mô hình phát triển và kiểm thử phần mềm Agile

Agile là một mô hình phát triển phần mềm hiệu quả, đặc biệt trong việc nâng cao tính linh hoạt và đáp ứng nhanh với các thay đổi. Điểm mạnh của mô hình này là khách hàng có thể xem kết quả sau mỗi chu kỳ phát triển (Iteration). Điều này cho phép họ đưa ra các nhận xét trực quan, giúp điều chỉnh và cải tiến sản phẩm kịp thời.
Tuy nhiên, Agile không yêu cầu một kế hoạch chi tiết ngay từ đầu. Điều này gây khó khăn trong việc ước tính nguồn lực và xác định chi phí chính xác để phát triển dự án. Việc lập kế hoạch chỉ được thực hiện theo từng giai đoạn, dựa trên mức độ ưu tiên của các tính năng.
Mô hình phát triển tiếp cận lặp (Iterative)

Mô hình Iterative, hay còn gọi là mô hình tiếp cận lặp, không yêu cầu phải xác định đầy đủ tất cả các yêu cầu ngay từ đầu dự án. Thay vào đó, chỉ cần tập trung vào các yêu cầu chính để bắt đầu quá trình phát triển. Mô hình này cho phép chia nhỏ dự án thành nhiều giai đoạn, tập trung vào từng chức năng hoặc yêu cầu riêng biệt. Các thành phần có thể được mở rộng và cải tiến ở các chu kỳ sau.
Trong mỗi chu kỳ lặp, một phiên bản mới của sản phẩm sẽ được tạo ra. Thời gian cho mỗi chu kỳ kéo dài từ 2 đến 6 tuần. Quá trình này bao gồm phát triển các thành phần riêng lẻ và tích hợp chúng với những chức năng đã được xây dựng trước đó.
Ưu điểm của mô hình Iterative là tính linh hoạt, giúp dễ dàng thích nghi với các thay đổi. Thời gian dành cho tài liệu cũng được giảm bớt so với giai đoạn thiết kế ban đầu. Đồng thời, việc quản lý rủi ro trở nên hiệu quả hơn nhờ chia nhỏ công việc và nhận phản hồi sớm từ mỗi chu kỳ.
Tuy nhiên, Iterative cũng có nhược điểm. Việc quản lý mô hình này đòi hỏi tài nguyên và công cụ phức tạp hơn so với các phương pháp khác. Đội nhóm cần có khả năng làm việc hiệu quả và phối hợp tốt để đảm bảo sản phẩm cuối cùng đạt chất lượng.
Mô hình phát triển phần mềm Scrum

Scrum là một phương pháp thuộc họ Agile, mang tính linh hoạt và hiệu quả cao. Nguyên tắc cốt lõi của Scrum là chia nhỏ các module cần phát triển, lấy phản hồi từ khách hàng, và thực hiện các thay đổi phù hợp trong quá trình. Mục tiêu là đảm bảo sản phẩm cuối cùng đáp ứng được kỳ vọng của khách hàng.
Dự án trong Scrum được chia thành các vòng lặp, gọi là Sprint, với thời gian hoàn thành trung bình khoảng 30 ngày. Sau mỗi Sprint, một phần sản phẩm hoàn chỉnh sẽ được tạo ra, giúp khách hàng kiểm tra và đưa ra nhận xét ngay lập tức. Điều này làm cho Scrum đặc biệt phù hợp với các dự án cần thay đổi thường xuyên hoặc yêu cầu tốc độ triển khai cao.
Ưu điểm của Scrum là khả năng xử lý nhiều công việc cùng lúc. Quy trình này giúp phát hiện lỗi sớm hơn so với các phương pháp truyền thống. Khách hàng có thể xem sản phẩm trong thời gian ngắn và cung cấp phản hồi kịp thời, giúp cải thiện chất lượng sản phẩm.
Tuy nhiên, Scrum cũng có những nhược điểm. Nhóm phát triển cần có trình độ và kỹ năng cao để đảm bảo thành công. Các thành viên phải hiểu rõ về mô hình Agile và cách áp dụng Scrum. Việc ước tính thời gian và chi phí của dự án cũng gặp khó khăn hơn so với các phương pháp khác.
Có thể thấy, Scrum là lựa chọn tối ưu cho các dự án đòi hỏi sự linh hoạt và phản hồi liên tục, nhưng yêu cầu đội ngũ có năng lực và sự phối hợp tốt.
Mô hình xoắn ốc (Spiral)

Mô hình Spiral, hay còn gọi là mô hình xoắn ốc, là sự kết hợp giữa mô hình thác nước và mô hình prototyping. Điểm đặc biệt của Spiral là tập trung vào việc phân tích và giảm thiểu rủi ro trong suốt quá trình phát triển phần mềm. Các bước chính bao gồm thiết lập mục tiêu, đánh giá và xử lý rủi ro, phát triển sản phẩm và lập kế hoạch cho các giai đoạn tiếp theo.
Mô hình Spiral cho phép phân chia quy trình phát triển thành nhiều vòng lặp, mỗi vòng tập trung vào một mục tiêu cụ thể. Điều này giúp đảm bảo các vấn đề được xử lý trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo.
Ưu điểm lớn nhất của mô hình Spiral là khả năng xác định thời điểm phù hợp để triển khai giai đoạn tiếp theo, ngay cả khi công việc ở giai đoạn trước chưa hoàn thành hoàn toàn. Kế hoạch được xây dựng dựa trên dữ liệu từ các dự án trước đó hoặc kinh nghiệm thực tế của đội ngũ lập trình.
Quy trình phát triển phần mềm chữ V

Mô hình V-shaped, hay còn gọi là mô hình chữ V, là phiên bản cải tiến của mô hình thác nước. Điểm nổi bật của mô hình này là sự liên kết chặt chẽ giữa các giai đoạn phát triển phần mềm và thử nghiệm. Mỗi giai đoạn phát triển đều tương ứng với một giai đoạn thử nghiệm nhằm đảm bảo chất lượng phần mềm.
Mô hình yêu cầu tính kỷ luật cao trong quy trình. Giai đoạn tiếp theo chỉ được bắt đầu khi giai đoạn trước đã hoàn thành. Nhưng nhờ vào quy trình kiểm soát nghiêm ngặt này mới giúp đảm bảo sự chuyển đổi mượt mà giữa các giai đoạn.
Ưu điểm của mô hình V-shaped là sự rõ ràng trong từng bước, giúp giảm thiểu sai sót khi thực hiện các giai đoạn. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất là khó khăn trong việc quản lý rủi ro. Mô hình này không phù hợp với các dự án có yêu cầu thay đổi liên tục hoặc cần linh hoạt trong quá trình phát triển.
Có thể thấy, sự đa dạng của các mô hình phát triển phần mềm hiện nay mang lại nhiều lựa chọn linh hoạt cho các doanh nghiệp. Việc lựa chọn mô hình phù hợp không chỉ phụ thuộc vào tính chất dự án mà còn cần xem xét mục tiêu và khả năng triển khai của đội ngũ phát triển. Hy vọng với những phân tích chi tiếtmà MONA chia sẻ bên trên, bạn đã nắm bắt rõ hơn về ưu, nhược điểm của từng mô hình và có thể xây dựng chiến lược phát triển phần mềm hiệu quả, đáp ứng tốt nhất nhu cầu kinh doanh của bạn nhé.
Bài viết liên quan



Dịch vụ thiết kế
website chuyên nghiệp
Sở hữu website với giao diện đẹp, độc quyền 100%, bảo hành trọn đời với khả năng
mở rộng tính năng linh hoạt theo sự phát triển doanh nghiệp ngay hôm nay!